علت تفاوت دمای جو و سطح پلوتون مشخص شد

 پلوتون تقریباٌ یک پنجم اندازۀ زمین است که از سنگ و یخ ساخته شده و فاصله‌اش تا خورشید 40 برابر زمین است.

از دهۀ 1980 مشخص شد که پلوتون نیز دارای جوی رقیق و نازک است. به‌طوری‌که نیتروژن فراوان، آثاری از وجود متان و احتمالاً مونواکسید کربن، تحت فشار جوی معادل یکصد هزارم  فشار جو زمین (حدود 015/0 میلی بار) در سطح آن قرار گرفته‌اند. هر چه پلوتون در گردش خود به دور خورشید، که  248 سال زمینی طول می‌کشد، از خورشید دورتر شود، جو آن به تدریج منجمد شده و به سطح آن نشست می‌کند. در زمان‌هایی مثل حال حاضر که به خورشید نزدیک‌تر می‌شود، دمای سطح جامد آن افزایش و یخ‌ها به گاز تبدیل می‌شوند.

اکنون ستاره‌شناسان با استفاده از تلسکوپ غول پیکر رصدخانۀ اروپای جنوبی (ESO) موفق به کشف مقادیر غیر منتظرۀ زیادی از متان در جو پلوتون شدند. آشکار است که وجود این مقدار از متان باعث شده که دمای جو این سیارۀ کوتوله، 40 درجه بیش از دمای سطح آن شود. در قیاس با دمای جو آن که  180- درجۀ سلسیوس است، دمای سطح پلوتون به 220- درجۀ سلسیوس می‌رسد.

تا همین اواخر تنها بخش‌های بالایی جو پلوتون قابل مطالعه بودند. با انجام رصد در زمان گرفت ستاره‌ای، ستاره‌شناسان توانستند جو بالای آن را که 50 درصد گرم تر از سطح آن بود نشان دهند. در این رصد نمی‌توان میزان فشار و دمای نزدیک به سطح را نشان داد. اما با اتصال "طیف نگار برودتی مادون سرخ اشل" (CRIRES) به تلسکوپ غول پیکرESO، رصدهای بی‌نظیر و جدیدی انجام گرفت و مشخص شد که میانگین دمای تمام جو پلوتون (نه فقط بخش بالایی آن) بسیار کمتر از سطح منجمد آن است.

معمولاً سطح زمین گرم‌تر از سطوح بالایی است، زیرا تشعشع خورشید ابتدا سطح را گرم می‌کند، سپس جو از لایه‌های  زیرین شروع به گرم شدن می‌کند. در شرایطی خاص، وضعیت معکوس می‌شود؛ به این صورت که هوای نزدیک به سطح سردتر است. هواشناسان این حالت را پدیدۀ "وارونگی"(inversion) می‌نامند که باعث تشکیل مه می‌شود.

بیشتر جو پلوتون (اگر نگوییم تمام آن)، به همین صورت دستخوش پدیدۀ وارونگی دما می‌شود. یعنی با افزایش ارتفاع در جو، دما نیز افزایش می‌یابد. تغییرات دما چیزی بین 3 تا 15 درجه در هر کیلومتر است. در  روی زمین دمای جو در هر کیلومتر 6 درجه کاهش می‌یابد.

ماهنامه نجوم